111 lat temu, w 1909 roku Szwecja, wzorując się na USA, jako pierwsze państwo w Europie, utworzyła kilka parków narodowych. Dziś w Polsce mamy 23 parki narodowe, z czego 2 znajdują się na Dolnym Śląsku i są to jednocześnie miejsca ochrony przyrody właśnie w Sudetach. Karkonoski Park Narodowy oraz Park Narodowy Gór Stołowych związane są nie tylko ze staniem na straży natury. To również miejsca, które od wieków związane są z turystyką górską. Należą do europejskich pionierów geoturystyki i zorganizowanego przewodnictwa górskiego!
Parki Narodowe w Sudetach – magnetyczny obszar dla turystów
Na przykład „Appreciating Physical Landscapes: Three Hundred Years of Geotourism”, publikacja wydana przez Geological Society of London, opisuje proces udostępniania dziedzictwa geologicznego badaczom i zwiedzającym. Ten fascynujący aspekt turystyki ma ścisły związek z historią Sudetów, dlatego we wspomnianej książce nie mogło zabraknąć rozdziału o Karkonoszach i Górach Stołowych. Lokalnie świadectwo o tym historycznym wkładzie regionu podkreśliła choćby konferencja “200 lat zorganizowanego przewodnictwa turystycznego w Sudetach” w 2017 roku. Nasze góry są przecież nie tylko siedliskami cennych gatunków i miejscem występowania unikatowych minerałów czy form geologicznych, które należy chronić, ale i obszarem szczególnie magnetycznym dla podróżników. Zapraszam!
Karkonosze – rys historyczny
Już w 1923 roku utworzono pierwszy obszar chroniony w Karkonoszach. Także po II wojnie światowej polska administracja zajęła się ochroną przyrody w najwyższym paśmie Sudetów. Na początku powstały rezerwaty. Karkonoski Park Narodowy powołano w 1959 roku. Był to 9. park na terenie Polski. Jego siedzibą jest Jelenia Góra. W 1996 roku wyznaczona została strefa otuliny Karkonoskiego Parku Narodowego. Obejmuje ona tereny administrowane przez nadleśnictwa: Szklarska Poręba, Śnieżka w Kowarach i Kamienna Góra. Park oraz jego otulina były w kolejnych latach powiększane. W 1992 roku Karkonoski Park Narodowy wraz z czeskim odpowiednikiem został wpisany na listę Rezerwatów Biosfery UNESCO, jako jeden z kilku transgranicznych europejskich obszarów w ramach Man and the Biosphere Programme.
Zanim w XX i XXI wieku wdrożono administracyjne formy ochrony karkonoskiej przyrody, w górach kwitła od co najmniej wieku dobrze zorganizowana turystyka górska. Na jej rozwój wpływ miały różne aspekty. Ruch pielgrzymkowy związany był z budową w latach 1653-1681 kaplicy na szczycie Śnieżki oraz poświęceniem źródeł Łaby w 1684 w roku. Ponadto rzesze ciekawskich ściągały też uzdrowiska po śląskiej i czeskiej stronie Karkonoszy. Kuracjusze np. z Cieplic chętnie wędrowali w góry. Czekały na nich schroniska oraz budy pasterskie, oferujące miejsca noclegowe. Powstały też wyspecjalizowane organizacje przewodnickie. Ponad 200 lat temu, w 1817 roku założono w regionie jeleniogórskim pierwszą organizację przewodników górskich i tragarzy lektyk. Wpłynęło to na utrzymanie właściwej jakości usług związanych z obsługą ruchu turystycznego. Z myślą o kuracjuszach i turystach wydawano też publikacje dotyczące górskich podróży. Warto tu wspomnieć o Rozalii Saulson, która w 1850 roku opublikowała dla gości przebywających w Cieplicach polskojęzyczny przewodnik po atrakcjach okolic. Wpływ na rozwój turystyki w tej części Sudetów miał też sport. Niezwykle popularne w karkonoskich kurortach były zjazdy rogatymi saniami. Karkonosze od wieków były również penetrowane przez poszukiwaczy ziół oraz minerałów i metali.
Do ciekawych zdobywców Karkonoszy zaliczyć można z pewnością poetę Johanna Wolfganga Goethego, który odwiedził góry w 1790 roku w czasie swojej śląskiej podróży. W górach szukał nie tyle inspiracji poetyckich, ile właśnie geologicznych i przyrodniczych. 10 lat później na szlaku spotkać można było Johna Quincyego Adamsa, późniejszego prezydenta USA. Karkonoskie miejscowości, jak i same góry opisał on w serii swoich listów, które do dziś są cennym materiałem źródłowym dotyczącym rozwoju turystyki w górach. W XIX wieku w Karkonoszach wypoczywało wielu słynnych ludzi od malarzy (choćby opisany na naszym portalu Caspar David Friedrich) przez pisarzy i poetów, filozofów, władców, polityków itp.
Co zobaczyć w Karkonoskim Parku Narodowym?
Na obszarze Karkonoskiego Parku Narodowego dostępne są różne formy turystyki, od pieszej po rowerową. Na turystów czekają wyznaczone szlaki i trasy. Odpocząć i nocować można w wielu schroniskach, które mają często wielowiekowe tradycje! Jakie są najważniejsze atrakcje? Z pewnością to Śnieżka — najwyższy szczyt Karkonoszy oraz Sudetów. Góra zaliczana nie tylko do Korony Gór Polski czy Korony Sudetów, ale i Korony Europy, jako najwyższy szczyt Republiki Czeskiej. Na uwagę zasługują również: wodospad Szklarki, wodospad Kamieńczyka – czyli najwyższy wodospad polskich Sudetów, dolina i kaskady Łomniczki, Mały Staw — jezioro polodowcowe położone na wysokości 1183 m n.p.m., Śnieżne Kotły, Czarny Kocioł Jagniątkowski oraz skałki, jak np. Pielgrzymy. Na obszarze parku wyznaczono i oznakowano nie tylko szlaki turystyczne, ale i 10 ścieżek edukacyjnych.
Oferta Karkonoskiego Parku Narodowego
Oprócz szlaków i ścieżek na terenie KPN i geoparku „Karkonoski Park Narodowy z otuliną” warto też skorzystać z wyspecjalizowanych obiektów zajmujących się edukacją. Na turystów czekają choćby: Karkonoskie Centrum Edukacji Ekologicznej w Szklarskiej Porębie, Domek Myśliwski na szlaku między świątynią Wang przez Polanę do Małego Stawu, Karkonoski Bank Genów w Jagniąkowie czy Centrum Informacyjne “Domek Laboranta” w Karpaczu. Szczegółowe informacje na temat aktualnej oferty KPN oraz informacje dotyczące szlaków, cennik i inne przydatne wiadomości na oficjalnej stronie parku: kpnmab.pl.
Góry Stołowe – rys historyczny
Park Narodowy Gór Stołowych jest młodszy od karkonoskiego. Został utworzony w 1993 roku, jako 19. park na terenie Polski. Jest położony na terenie Sudetów Środkowych na Ziemi Kłodzkiej. Jego siedzibą jest Kudowa-Zdrój. Krótszy „staż” związany z systemowym programem ochrony przyrody w tych górach, nie ma przełożenia na niezwykle bogate dzieje turystyki w regionie. Podobnie jak w przypadku Karkonoszy ma to związek m.in. z uzdrowiskami. Tam górom ciekawskich napędzały np. Cieplice. Tutaj Duszniki czy Kudowa.
Błędne Skały i Szczeliniec Wielki już od XVIII wieku były traktowane jako atrakcje, które przyciągały uwagę. W 1790 roku góry odwiedził wspomniany wyżej poeta Johann Wolfgang von Goethe. Na Szczelińcu twórca „Fausta” spędził urodziny! Także tutaj zawitał J.Q. Adams. W 1804 roku powołano Kasę Szczelińca Wielkiego. Fundusze przeznaczono na przystosowanie atrakcji na potrzeby turystyki górskiej. Budowę dróg, schodów, platform i tras.
Przełomowym momentem było mianowanie sołtysa Karłowa Franza Pabela na przewodnika górskiego. Był on pierwszą osobą, która oficjalnie otrzymała taki tytuł nie tylko w historii Sudetów, ale i w Europie! Już w 1845 roku na Szczelińcu wybudowano schronisko – jedno z najstarszych w Sudetach.
Co zobaczyć w Parku Narodowym Gór Stołowych?
Na terenie parku wytyczone są szlaki piesze, trasy rowerowe, a w okresie zimowym również narciarskie trasy biegowe. Znajdują się tu również obszary dopuszczone do wspinaczki. W Parku Narodowym Gór Stołowych znajdziemy ciekawe ścieżki dydaktyczne: Ścieżka Skalnej Rzeźby,
Niknąca Łąka czy Płazy. Do szczególnie cennych i popularnych atrakcji na szlakach zalicza się:
- labirynt Błędne Skały oraz najwyższy szczyt pasma Szczeliniec Wielki ze skalnym miastem. Ponadto na uwagę zasługują m.in.: Białe Skały, Skalne Grzyby, Skały Puchacza, Łężyckie Skałki, Radkowskie Skały, wodospady Pośny.
- Oferta Parku Narodowego Gór Stołowych
Góry Stołowe posiadają rozbudowaną sieć szlaków pieszych. Ich długość na terenie Parku Narodowego wynosi łącznie ok. 120 km! Na obszarze parku działa Ekocentrum Parku Narodowego Gór Stołowych.
W otulinie parku Gór Stołowych znajdują się popularne uzdrowiska: Polanica-Zdrój, Duszniki-Zdrój i Kudowa-Zdrój. Gwarantuje to mnogość różnorodnych atrakcji. Szczegółowe informacje na temat aktualnej oferty parku oraz informacje dotyczące szlaków, cennik i inne przydatne wiadomości na oficjalnej stronie: www.pngs.com.pl.
